Lornetki i lunety
Baza wiedzy
Słownik:
- Co to jest powiększenie ?
- Parametr informuje o tym ile razy obiekt obserwowany przez lornetkę wydaje się większy niż obserwowany okiem nieuzbrojonym. Im większe jest powiększenie, tym większe wydają się być obserwowane przez nas obiekty. Na przykład obiekt odległy o 1000 metrów, obserwowany przez lornetkę o powiększeniu 7x wygląda jak gdyby znajdował się w odległości 143 metrów lub był 7x większy niż obserwowany "gołym" okiem.
- Co to jest średnica obiektywu ?
- Jest to średnica przedniej soczewki lornetki mierzona w milimetrach. Średnica obiektywu wraz z powiększeniem decydują o jasności lornetki mierzonej stosunkiem średnicy obiektywu do powiększenia lornetki. Na przykład lornetki 7x50 oraz 12x50 charakteryzują się różną jasnością, choć soczewki obu obiektywów posiadają identyczną średnicę efektywną. Obiekty obserwowane przez lornetkę 12x50 wydają się większe niż w przypadku lornetki 7x50, ale to model z mniejszym powiększeniem posiada jaśniejszy obraz.
- Co to jest kąt widzenia?
- Jest to kąt widocznego pola, mierzony w stopniach od środka soczewek obiektywu lornetki. Im szerszy kąt widzenia, tym lepiej obserwuje się obiekty rozłożyste lub będące w ruchu. Należy jednak pamiętać, że w lornetkach z niskiej jakości optyką obraz na krawędziach może być rozmyty co powoduje, że efektywne pole widzenia jest niższe.
- Co to jest pole widzenia?
- Parametr podawany w metrach informuje jaki wycinek obrazu będzie widoczny w lornetce z odległości 1000 m. Jest to alternatywna do kąta widzenia forma podawania parametru informującego o polu widzenia.
- Co to jest źrenica wyjściowa (wyjście optyczne)?
- Parametr podawany w milimetrach informuje jak szeroka jest wiązka promieni świetlnych wpadająca do oka obserwatora. Wyjście optyczne jest stosunkiem średnicy obiektywu do powiększenia lornetki. Stąd parametr ten dla np. lornetki 8x56 wynosi 7. Idealna wartość wyjścia optycznego dla obserwacji nocnych wynosi od 5 mm do 7 mm, do obserwacji przy dziennym świetle w zupełności wystarczy lornetka z wyjściem optycznym 3 mm.
- Co to jest jasność względna?
- Parametr informujący o ilości światła przechodzącego przez optykę lornetki. Jest to wyjście optyczne lornetki podniesione do kwadratu. Stąd np. dla lornetki 8x56 jego wartość wynosi 49.
- Co to jest "coating"?
-
Szkło lornetki nie przepuszcza całej wiązki promieni świetlnych ponieważ część z nich odbijana jest od soczewek i nie trafia do wnętrza lornetki. Jest to niepożądane zjawisko, ponieważ redukuje ilość światła tworzącego obraz w lornetce. W celu poprawy stopnia przepuszczalności szkła, jego powierzchnię pokrywa się cienką powłoką antyodblaskową pozwalającą światłu łatwiej wnikać do wnętrza lornetki, poprawiając jej wydajność świetlną. Idealna powłoka powinna być wielowarstwowa i mieć grubość równą długości fali dla każdej barwy widma.
FC - Fully Coated, pojedyncza warstwa
MC - Multi Coated, do 7 warstw antyodblaskowych
SMC - Super MultiCoated, ponad 7 warstw + dodatki
PHASE - warstwa wierzchnia, poprawiająca własności SMC - Co to jest aberracja chromatyczna?
- Wada optyczna przejawiająca się różnym miejscem ogniskowania się promieni o różnej długości fali. Jest wynikiem dyspersji szkła użytego do budowy soczewki, czyli różnym współczynnikiem załamania fal o różnych długościach (mówiąc prościej niebieskie światło, ze względu na większą energię, załamuje się w szkle mocniej niż światło czerwone). Wada widoczna jest w postaci niebiesko-fioletowej obwódki dookoła obserwowanego obiektu, szczególnie widoczna gdy obiekt znajduje się na jasnym tle. Sposobem jej niwelacji jest stosowanie układów apo-chromatycznych lub długich konstrukcji.
- Co to jest aberracja sferyczna?
- Wada optyczna przejawiająca się różnym miejscem ogniskowania się promieni wchodzących do soczewki w różnej odległości od jej centrum (osi optycznej). Promienie przechodzące daleko od osi optycznej ogniskują się bliżej soczewki (zwierciadła), a te wpadające do obiektywu blisko jego środka daleko od soczewki (zwierciadła).
- Co to jest achromat?
- Układ obiektywowy najczęściej spotykany w lornetkach i lunetach. Składa się z dwóch soczewek, każda ze szkła o innym współczynniku załamania. W znacznej większości przypadków spotyka się układy zawierające wypukło-wypukłą soczewkę ze szkła kron i wklęsło-płaską lub wklęsło-wypukłą soczewkę ze szkła flint (patrz poniższy rysunek). Pierwsza soczewka odpowiada za ogniskową instrumentu, a druga ma na celu kontrolę aberracji chromatycznej. Druga soczewka jest cieńsza od pierwszej i jest wykonana ze szkła o większej dyspersji.
- Co to jest apochromat?
- Obiektyw składający się z kilku soczewek o różnych rodzajach szkła mający za zadanie korekcję aberracji chromatycznej w stopniu na poziomie 5-10 razy lepszym niż w achromacie. Dodatkowo w przeciwieństwie do achromatu, obiektyw apochromatyczny likwiduje widmo wtórne związane z ogniskiem promieni zielonych. W przypadku apochromatów prawie wszystkie fale z zakresu widzialnego ogniskują się prawie w jednym miejscu.
- Co to jest astygmatyzm?
- Pozaosiowa wada optyczna polegająca na różnym miejscu ogniskowania się promieni wpadających do soczewki w płaszczyznach prostopadłych do siebie (w tzw. płaszczyznach tangencjalnej i sagitalnej). Obraz punktu położonego poza osią optyczną układu nie jest punktem, lecz stanowi dwa prostopadłe do siebie owale. Przesuwając się w jedną stronę w stosunku do najlepszego ogniska (patrz rysunek) obraz robi się owalem poziomym, a po przesunięciu w drugą owalem pionowym. W instrumentach optycznych z dużym astygmatyzmem, nawet po najlepszym ustawieniu ostrości, z jasnych obrazów punktowych (np. latarni, gwiazd) będą "strzelać" na bok dodatkowe promienie.
- Co to jest dystorsja?
- Wada optyczna polegająca na różnym powiększeniu obrazu w zależności od jego odległości od osi optycznej instrumentu (zmieniająca się ogniskowa obiektywu lub okularu w zależności od odległości od osi optycznej), co powoduje powstawanie wyraźnych zniekształceń obrazu na brzegu pola widzenia. Rozróżniamy dystorsję beczkową i poduszkową. Układy ze skorygowaną dystorsją nazywamy układami ortoskopowymi.
- Co to jest dyspersja światła?
- Dyspersja światła (in. rozszczepienie światła) to zjawisko rozkładu światła na składowe barwne. W większości urządzeń optycznych takich jak obiektywy, aparaty fotograficzne, lunety, lornetki i mikroskopy rozszczepienie światła jest zjawiskiem niekorzystnym prowadzącym do powstawania aberracji chromatycznej. W spektrometrach i spektrografach zjawisko to wykorzystuje się do analizy widmowej.
- Co to jest koma?
- Jest to pozaosiowa aberracja sferyczna związana z zniekształceniami promieni wchodzących do obiektywu przy jego brzegu i pod kątem do osi optycznej. Na krańcach pola widzenia odkształca ona punktowe obrazy, które przyjmują kształt przecinka lub litery "V".
- Co to jest pryzmat?
-
Element układu optycznego w postaci bryły o płaskich, na ogół nachylonych do siebie ścianach. Podstawowy typ pryzmatu to szklana bryła o prostokątnej podstawie i trójkątnym przekroju (pryzmat trójgraniasty). Promień światła wnikając do pryzmatu ulega załamaniu na obu skośnych powierzchniach pryzmatu.
Pryzmaty są używane zarówno w aparatach fotograficznych jak i lornetkach. W obu przypadkach służą do odwrócenia obrazu uzyskanego przez obiektyw.
Lornetki buduje się w dwóch podstawowych systemach związanych z ułożeniem pryzmatów (patrz poniższy rysunek). System prostszy i bardziej popularny nazywany jest, od nazwiska włoskiego optyka, systemem Porro. W tej konstrukcji pryzmaty są przesunięte względem siebie, co powoduje, że oś obiektywu znajduje się na trochę innej linii niż oś okularu. W drugim systemie, zwanym po polsku dachowym (ang. roof), obiektyw oraz pryzmaty i okular są ustawione w jednej linii. Daje to bardziej zwartą budowę i wyraźnie mniejsze rozmiary lornetki niż w systemie Porro. Zaleta ta jest ważna dla np. miłośników sportów ekstremalnych, alpinistów, myśliwych czy ornitologów, którzy biegają z lornetką po lesie czy górach i cenią sobie jej niewielkie rozmiary. Cecha ta jest natomiast mało ważna dla astronoma, który i tak najczęściej swój sprzęt umieszcza na statywie. Ceną za kompaktowe rozmiary jest większy stopień komplikacji optyki w systemie dachowym niż w systemie Porro. Wiązka światła w systemie dachowym jest najpierw rozdzielana na dwie, a potem ponownie łączona w jedną. Aby zrobić to dobrze i zapobiec przesunięciom fazowym zmniejszającym kontrast uzyskiwanych obrazów, elementy optyczne w systemie dachowym muszą być najwyższej jakości. Odbija się to oczywiście na cenie. Lornetka typu dachowego, dająca obrazy o takiej samej jakości jak lornetka typu Porro, jest około 2-3 razy droższa. - Co to jest soczewka asferyczna?
- Soczewki, których ściany nie są wycinkiem sfery lecz powierzchniami o większym stopniu komplikacji nazywamy soczewkami asferycznymi. Ich stosowanie ma na celu zmniejszenie aberracji sferycznej.
- Co to jest sprawnośc zmierzchowa?
- Paramter pozwalający oszacować jak lornetka będzie sprawdzała się w obserwacjach podczas kiepskich warunków oświetleniowych. Aby go obliczyć należy powiększenie pomnożyć przez średnicę obiektywu, a następnie z uzyskanego wyniku wyciągnąć pierwiastek kwadratowy. Przykładowo lornetka 12x60 będzie miała sprawność zmierzchową wynoszącą 26.8.
- Co to jest winietowanie?
- Zjawisko polegające na stratach światła na elementach optycznych lub konstrukcyjnych obiektywu. Efekt ten jest tym większy im większy jest kąt padania promieni świetlnych wchodzących do obiektywu. Jego wynikiem jest pociemnienie obrazu w rogach.
Najczęściej zadawane pytania:
- Jak dobrać właściwe powiększenie?
- Przy doborze powiększenia zastanów się na jakie odległości będziesz prowadził obserwacje. Pamiętaj przy tym, że górnym granicznym powiększeniem , przy którym można komfortowo prowadzić obserwacje jest wartość 12x. Powyżej tej wartości drgania obrazu są na tyle duże, że warto lornetkę zamontować na statywie lub przynajmniej oprzeć łokcie na stabilnym podłożu. Pamiętaj także, że wraz ze wzrostem powiększenia spada jasność uzyskiwanego obrazu.
- Czy warto kupować lornetki ze zmiennym powiększeniem?
- Lornetka z zoomem jest urządzeniem optycznym bardziej skomplikowanym niż lornetka ze stałym powiększeniem. Wiąże się z tym nie tylko większa cena. Układ optyczny ma zazwyczaj więcej elementów. Efektem tego jest niższa jasność lornetki i mniejsze pole widzenia. Zaletą lornetek ze zmiennym powiększeniem jest ich uniwersalność – sprzęt pozwala prowadzić obserwacje na różnych dystansach. Zwiększając powiększenie możemy dostrzec szczegół obserwowanego obiektu.
- Jak dobrać właściwą średnicę obiektywów w lornetce?
- Przy doborze lornetki zastanów się do jakich celów będziesz ją używał. Im większa średnica obiektywów tym lornetka potrafi „zebrać” więcej światła, ale jest także większa i cięższa. Jeśli potrzebujesz lornetki do obserwacji prowadzonych w dzień zazwyczaj wystarcza lornetka z obiektywami maksymalnie do 50mm. W nocnych warunkach używa się lornetek z obiektywami minimum 50mm. Pamiętaj także, że wielkość obiektywu to nie wszystko – na transmisję światła wpływają także takie czynniki jak jakość użytych materiałów z jakich są wykonane soczewki i pryzmaty oraz ilość i jakość warstw antyodblaskowych.
- Czym się różni lornetka PORRO od lornetki DACHOWEJ ?
- Występują dwa rodzaje lornetek ze względu na zastosowanie pryzmatów – o konstrukcji PORRO lub konstrukcji DACHOWEJ. Zaletą pryzmatów PORRO jest niższa cena wykonania pryzmatu oraz lepsza efektywność transmisji światła. Ze względu na szeroko rozstawione obiektywy obraz jest bardziej trójwymiarowy. Wady PORRO – większe gabaryty lornetki i zewnętrzny system ostrzenia. Lornetki z DACHOWYMI pryzmatami są droższe w wykonaniu, a obraz w stosunku do porro jest nieco spłaszczony. Posiadają za to szereg zalet – są mniejsze, bardziej kompaktowe i najczęściej posiadają wewnętrzny system ostrzenia, który jest odporniejszy na uszkodzenia mechaniczne. Istotną zaletą cenioną przez ornitologów i przyrodników jest niewielka minimalna odległość ostrzenia wynosząca nawet 2m.
- Na co powinny zwrócić uwagę osoby noszące okulary?
- Lornetki mogą być używane także przez osoby z wadą wzroku. Jeśli posiadasz różnicę dioptryczną między lewym a prawym okiem możesz ją skorygować odpowiednim pokrętłem znajdującym się przy okularze. W systemie "DOUBLE-KNOB", w który wyposażone są lornetki serii LEADER, pokrętło ustawiania różnicy dioptrycznej znajduje się przy pokrętle ustawiania ostrości. Jeśli posiadasz na inną wadę wzroku (np. astygmatyzm) i musisz prowadzić obserwację w okularach zwróć uwagę, czy lornetka posiada wykręcane muszle okularów typu "TWIST-UP". Ewentualnie muszle okularów powinny być wykonane ze specjalnej miękkiej gumy umożliwjającej odpowiednie wywinięcie muszli.
- Jakie zalety ma wypełnienie lornetki suchym azotem?
- Większość lornetek FOMEI jest wypełniana suchym azotem. Rozwiązanie takie posiada klika zalet. Najważniejszą jest to, że w lornetkach na wewnętrznych stronach soczewek nie osadza się para wodna - nawet podczas nagłej zmiany temperatury.
- Co to są soczewki ED?
- Soczewki ED są to soczewki wykonane ze szkła niskodyspersyjnego. Mają za zadanie zniwelować wadę optyczną zwaną aberracją chromatyczną. Więcej informacji o tej wadzie znajdziesz w SŁOWNIKU powyżej.
Pomoc eksperta
Zamierzasz kupić profesjonalną lornetkę lub lunetę? Pomożemy Ci wybrać odpowiedni sprzęt. Skontaktuj się za nami.
